Авланас йĕрке

Обряд женитьбы

1917—1918 çулсем хыççăн та авланас йĕрке кивĕ саманари пекех пулса пынă. Юратнă хĕре каччă хăй ирĕккĕн илсе пыма пултарайман. Малтан каччин ашшĕпе амăшĕ, кин тăвас тĕлĕшпе, ывăлĕпе килĕшсе хĕр ашшĕ-амăшĕ патне тупкăч янă. Тупкăчăн калаçса вĕсене çавăрмалла пулнă. ĕç тухмалла туса çитерсен пырса пĕлтернĕ. Вара каччипе ашшĕ лаша кўлсе, пуçламан çăкăр тата эрех илсе хĕр çураçма кайнă. Хĕр шухăшне пĕлнĕ хыççăн, миçе парне, мĕнле выльăх парасси, хулăм укçи пирки калаçса татăлнă. (Качча каякан хĕре лаша, ĕне, сурăх параççĕ. Качака, чăх, кушак памаççĕ. Чăх каялла чавать — çын пурнăçĕ каялла каять, кушак хурăнташа сивĕтет, качака мăйракаллă, вăл усал выльăх тесе ĕненнĕ.) Кайран каччă илсе пынă çăкăра пуçласа, турăш умне çурта çутса, пурте ура çине тăрса Турра пуççапнă. Кун хыççăн каччă эрех ĕçтерме тытăннă. Çапла хĕр çураçнă шутланнă. Тул çутăлнă вăхăта тăванĕсене, пускилсене чĕнсе пынă, вĕсене те хĕр эреки ĕçтернĕ. Ун хыççăн туя хатĕрленнĕ. Туя вăхăтсăр туман. Е эрнерен, е виç эрнерен, пилĕк, е çичĕ эрнене кĕрсен тунă.

Каччин авланма укçа çитмесен пурлăхлăрах çынсене хăйматлăх тунă. Хăйматлăх укçа панă, венчет тума чиркĕве илсе кайнă, туй вăхăтĕнче каччипе пĕрле каялла хĕр лартса килнĕ. Çавăншăн хăйматлăхне — атте, арăмне — анне тенĕ.

Туй яланах пурин те хăйĕн йĕркипе иртнĕ. Ăна хăш кун тăвассине çураçнă чухнех калаçса татăлнă. Çав кун туя ирех хатĕрленме пуçланă, кăнтăр вăхăтĕнче, пурте пухăнса çитсен, каччин ашшĕпе туй пуçĕ (хурăнташсенчен пĕр ватă старик) пĕр урапапа малта, хăйматлăхпа кĕрў каччи вĕсем хыççăн, вара ыттисем 50—60 урапа тухса кайнă.

Каччи енчен туй халăхĕ хĕр (ашшĕн) килĕ умне çитсе тăнă. Хапха умĕнче пĕр ача тăнă. Туй пуç ачана хăй патне чĕнсе илсе темиçе пус укçа панă та, ача алăка уçса янă. Туй халăхĕ кил хушшине кĕрсе кайнă. Кил хуçи сăрапа, эрехпе кĕтсе илнĕ.

Шыльăк пушах-ха. Унта чи малтан икĕ туй пуç: пĕри — каччи енчен, тепри — хĕрĕ енчен пырса сĕтел хушшине вырнаçса ларнă. Çав вăхăтра кĕçĕн кĕрўсем хĕрçумсене укçа тўлесе сăра ăсмалли тата ĕçтермелли савăтсене илнĕ. Вара кĕçĕн кĕрў туй пуçланни çинчен пĕлтернĕ, хĕрçумпе пĕрле ташă пуçласа панă.

Туйра кĕçĕн кĕрў анчах мар, хĕрĕн тăванĕсем, хурăнташĕсем, пускилĕсем те эрех-сăра ĕçтернĕ. Туй янрама пуçланă. Ытларах каччине те, хĕрне те мухтаса юрланă, çав хушăрах хурласа юрлакансем те пулнă. Уншăн çилленмелле мар, айăпламалла мар. Йăли çапла.

Хĕрçумсем каччине (йыснăшне) шыльăкра кĕпе тăхăнтартнă. Вара туй ачисем курса тăракан хĕрсене шыльăка çавăтса кĕрсе сăра ĕçтерме пуçланă, ташлама та сĕнннĕ.

Туй виç-тăват сехетрен малах пыман. Чи малтан туй пуçĕпе ашшĕ пĕчĕк пичкепе сăра илсе тапранса тухнă. Вĕсем хыççăн — ыттисем те. Пĕртен-пĕр хăйматлăх анчах юлнă. Вăл лашине пўрт ум вĕçне илсе пырса, тўшек-çитар илсе тухса, каччăпа хĕре лартса тухса кайнă. Туй куракан яшсемпе хĕрсем пиç хăмла сапса ăсатса янă.

Хĕр тухса кайсанах хĕр тантăшĕсем, тăван яшсемпе пĕрле, арча леçме кайнă. Вĕсем унта юрланă-ташланă та часах таврăннă. Кĕçех хĕр ашшĕ хăта халăхне пухса хĕр хыççăн кайнă. Унта ĕçкелесен тул çутăлнă вăхăта тухса тăванĕсем, пускилсем патне кĕрсе çўренĕ.

Тепĕр ик-виç эрнерен каччăн хурăнташ-пускилĕсем хĕрĕн ашшĕ патне пухăнса кайнă, çавна тавăрна тенĕ. Çакăнпа туй йĕрки вĕçленнĕ.

Хорнуй ялĕ, Н.Г.Петровский XX ĕмĕрĕн 60-мĕш çулĕсенче çырнă.

Свадьбу в деревне Хорной в начале прошлого века так же, как и в других деревнях, играли через одну, три или пять недель после сватовства. При сватовстве обговаривали, какую скотину дадут за невестой: лошадь, корову или овцу. Не принято было давать козу, курицу, кошку. Козу отождествляли с чертом и считали носительницей зла; кошка, по поверью, ссорила родственников; курица тянула жизнь назад.

Если денег было маловато, родители жениха более зажиточного родственника или односельчанина просили быть посаженым отцом. В обязанность посаженых родителей входила не только помощь деньгами, а также они возили молодых на венчание в церковь, да и жених на свадьбу в дом невесты ездил в их повозке.

Перед воротами дома родителей невесты, как правило, стоял один подросток. Он открывал ворота тогда, когда руководитель свадебного поезда давал ему деньги. Свадебный поезд хозяева встречали с пивом, со спиртным во дворе. Первыми в шилĕк проходили и садились за стол руководители свадебных поездов со стороны и жениха, и невесты.

Выкупив ведра, ковши и пиво, дружка обўявлял о начале свадьбы и начинал пляску с подружкой невесты.

Свадьба длилась 3—4 часа. Первым, взяв бочонок пива, уезжал руководитель поезда, за ним — все остальные.

Во дворе оставалась повозка посаженого отца. Он выносил перину, укладывал ее на телегу, на нее усаживал молодых и уезжал.

Вскоре за ним молодежь со стороны невесты отвозила сундук с ее приданым. После их возвращения в дом жениха отправлялся хăта халăх. На заре они выходили из дома жениха и обходили его родственников и соседей.

Через 2—3 недели в дом невесты приезжали родственники жениха — тавăрна. На этом свадебная церемония заканчивалась.

Назад Содержание Вперед