Тӑрмӑш историйӗ çинчен – çӗнӗ кӗнеке.

2008 çулта Тӑрмӑш ял историйӗ çинчен кӗнеке тухнӑччӗ. Ӑна Тӑрмӑшра çуралса ӳснӗ Ушаков Э.С. тавра тӗпчевçи çырса кӑларнӑ. Тӑрмӑш ял халӑхӗ кӗнекене пысӑк интереспе кӗтсе илнӗччӗ. Кӗнеке кӗске вӑхӑтрах саланса пӗтрӗ. Нумай ял-йыш автора хӑйсем кӗнеке илсе юлайманни çинчен шел сӑмахсем каларӗç. Çакна шута илсе тата тӗрлӗрен авалхи материалсем пухса, автор кӗнекен иккӗмӗш кӑларӑмне хатӗрлесе кӑçал кӑларчӗ.

Иккӗмӗш кӑларӑмӗ малтанхинчен чылай улшӑнса тӑрать. Унта авалхи  документсем тӑрӑх тӗрлӗрен пулӑмсем çинчен тӗплӗнрех çутатса панӑ. Тӑрмӑш ялӗ Тӑвай районӗнчи чи ватӑ ялсенчен пӗри шутланать. Авалхи çыру документсем тӑрӑх ял кӑçал 450 çула çитни паллӑ. Тӗпчевçӗсем, вӗсем хушшинче кӗнеке авторӗ те, ял тата маларах пуçланни çинчен нимӗн чухлӗ те иккĕленмеççӗ.  Пирӗн ял тӑватӑ ялӑн амӑшӗ шутланать. Тĕрлĕ çулсенче Тăрмăш çыннисем  уйрăлса Лачкасси, Канаш районĕнчи Хучель, Микушка (Новые Турмыши) тата Ельчĕк районĕнчи Тăрмăш (Уразмаметево) ялĕсене пуçарса янӑ. 

Кӗнекери кашни пайне тӗрлӗрен пулни-иртнисем çинчен çырса пуянлатнӑ: Тӑрмӑшран мӗнле тӑватӑ ял пулса кайни, Лачкассипе Тӑрмӑш хушшинче вӑрман пирки мӗнле пӑтӑрмах пулса иртни, таврари вӑрмана мӗнле тата мӗншӗн касса пӗтерни, пирӗн ялта мӗнле хисеплӗ çынсем пурӑнни тата ытти те. Унсӑр пуçне, авалхи асаттесен списокĕсене тата нумайрах хушнӑ: ландрат списокӗ, Тӑрмӑш чиркӳ метрика кӗнекинчен çырса илни, ялта мӗнле хушаматсем (прозвища) пулса кайни, 2012-мӗш çулхи хуçалӑх кӗнеки тӑрӑх çырса илни тата ыттисем те. Ку списоксем ял çыннисене хӑйсен несӗл (тӑван) сыпӑкӗсене тупма пулӑшать.

Кӗнекене авалхи çӗр планӗсемпе, фото тата ытти ӳкерчӗксемпе пуянлатнӑ. Ӳкерчӗксен авторĕ пирӗн ентеш В.И. Разин. Асăннă кĕнекене Тăрмăш ялĕ 450 çул тултарнине халаланă. Вăл ял-йыша пысăк парне пулчĕ.

В. Сидоров.