Çын вилсен асĂнни.
Поминки
Çын вилсен виçĕ, тăхăр, хĕрĕх кунĕсене,
çулталăкне, виçĕ çулне
асăнаççĕ. Виçĕ кунне вилене пытарнă
кун тăваççĕ.
Тăхăр кунне асăнма каçпа тăвансем
пуçтарăнса пынă май сĕтел хушшине лараççĕ.
Çурта çутаççĕ. Виçĕ кунне
асăннă пекех, апат-çимĕçпе, ĕçмеллипе,
пăтăпа тата пылпа асăнаççĕ. Пĕр
савăта пухнă ĕçмелли-çимеллине ял тулашне кайса
хураççĕ. Çур çĕр иртсен вара килĕсене
саланаççĕ.
Хĕрĕх кунччен пўртре кашни кун çурта
çутаççĕ, мĕншĕн тесен вилнĕ çын
чунĕ хĕрĕх кунĕ çитиччен килтех тесе
шутлаççĕ.
Асăнмалли хĕрĕх кун çитсен ăна шăп та
лăп хĕрĕх кунĕнче ирттерме тăрăшаççĕ, кая хăварма юрамасть, мĕншĕн
тесен вилене çав вăхăтра «суд» тăваççĕ
теççĕ. Çын вилсен хальхи вăхăтра хăть
кашни кун та пытараççĕ, тунти куна е юн куна
тиркемеççĕ, асăннă чухне те çавнашкалах. Сĕтел
çинче мĕн-мĕн пулмаллине малтанах палăртаççĕ,
вилнĕ çыннăн юратнă çимĕçĕсене
лартма тăрăшаççĕ. Çўхе икерчĕ,
паранкă (çĕр улми) икерчине килтисем кашни асăннă
кунах пĕçереççĕ.
Пытарнă кунтан пуçласа хĕрĕх кунне асăнса
ирттериччен вилнĕ çын ячĕпе сĕтел çине кашăк
хураççĕ, кашнинчех вилнĕ çынна ятран каласа апат
çиме чĕнеççĕ. Хĕрĕх кунне асăнма
каякан тăванĕ е ял-йыш нихăçан та пушă алăпа
пымасть: çўхе икерчĕ,
çăмарта, кукăль, пренĕк, канфет, эрех илет.
Асăнма сăраран тытăнаççĕ. Кĕрекере
лараканĕсенчен асли алла сăра курки тытать, кĕлĕ
сăмахне калать, виçĕ тумлам сăра тепĕр савăта
ярать те сăрине ĕçет. Ун хыççăн ыттисем те
асăнса ĕçеççĕ. Кайран чиркўре
асăнтарса килнĕ пыла икерчĕ çине сĕрсе
çиеççĕ, рис пăттине астивеççĕ
(рис пăттине пĕчĕк чашăкпа тăвар, çу
ямасăр пĕçереççĕ). Асăннă чух
çурта çутсах тăраççĕ, пĕри
çунса пĕтсенех теприне лартаççĕ.
Сĕтел çинчи тĕрлĕ апата кашнинех астивсе
пăхма хушаççĕ. Асăнма килнĕ çынсем те
хăйсен çимĕçĕсене пурне те çитерсе
тухаççĕ. Юлашкинчен вара вилнĕ çын чунне ялтан
тухса сăрапа апат-çимĕç хывса
ăсатаççĕ.
Хĕрĕх кунĕ çитиччен ялта татах виле пулсан:
«Юрать, хурал нумай тăмарĕ», — теççĕ. Анчах ку
умлă-хыçлă çĕре кĕччĕр тенине пĕлтермест.
Чăваш тĕнĕпе пурăнакан çынсем вилене
нихçан чиркĕве те илсе кай ман, виле çинче, асăннă
кун та кĕнеке вуламан. Халĕ виле çинче те, асăннă
кунĕсенче те Псалтырь вулаççĕ.
Кашни çул мăн кун эрни тухсан, ытлари кун вилнисене
асăнма çăкăр-тăварпа, ĕçмеллипе
çăва çине кайнă, халĕ те каяççĕ.
Килте ватă пулсан ирхине чиркĕве кайса кĕлĕре
тăрать. Килте виçĕ çатма икерчĕ-кукăль, автан
пусса автан яшки пĕçереççĕ. Çăва
çине кайса тăвансем пĕрле пухăнса вилнисене
асăнаççĕ, унтан килте те апат-çимĕçпе,
ĕçмеллипе çурта çутса тепре
асăнаççĕ.
Патаккасси
ялĕ, М.П. Федотовăран
Р.В.Иванова
çырса илнĕ. 2003 ç.
После смерти человека поминают на третий, девятый и сороковой дни,
отмечают годину и три года.
Поминки на третий день, как правило, приходятся на день похорон.
Девять дней поминать приходят родственники. По мере того, как
собираются, садятся за стол. Зажигают свечу. Поминают блинами, медом, пивом. На
стол ставят специальный сосуд, куда ложат кусочки еды для умершего, и стакан,
куда отливают пиво, а ночью выносят за деревню. Заполночь расходятся по домам.
Сорок дней отмечают день в день. По верованиям чуваш, нельзя отодвинуть
эти поминки на более поздний срок, так как в этот день вершат суд над душой
покойника.
До сорока дней в доме жгут свечу, так как считается, что душа умершего
все это время остается дома.
Что ставить на стол — намечают заранее. Стараются приготовить то, что
любил умерший. Обязательно пекут блины, ватрушки с картошкой (в некоторых
деревнях готовят их все сорок дней. На стол со дня похорон именем умершего
кладут ложку и зовут его есть).
На сорок дней никогда с пустыми руками не ходят, несут блины, яйца,
пироги, пряники, конфеты, пиво или спиртное.
Поминать начинают с пива. Сидящий за столом старший берет ковш (стакан)
пива, произносит молитву, три капли отливает в сосуд, который специально
ставится для умершего. Затем выпивает оставшееся пиво, за ним пьют все. Потом
только приступают к трапезе. Сначала все пробуют блинчик с медом (мед
специально освящают в церкви) и ложку кутьи (рисовой каши, сваренной без масла
и соли и также освященной).
Каждый должен попробовать все то, что выставлено на стол и гостинец
другого. Кусочки еды также кладут в специальную миску.
Свечи жгут все время, пока идет поминание.
Затем провожают душу умершего до
околицы, за деревней оставляют еду, пиво.
Ежегодно в родительские дни
в каждой семье поминают умерших, ходят на кладбище. Если в семье есть пожилой,
он обязательно в этот день идет в церковь.
