1961 çулхи çуркунне кая юлса килнине паянхи пек ас тăватăп. Хĕлĕпех çил-тăман алхаснăран пирĕн кил хушшинче юр икĕ метра яхăнах купаланнăччĕ. Эпĕ тата икĕ шăллăм çунашкасемпе юр турттараттăмăр. Ака уйăхĕн 12-мĕшĕнче те çав ĕçпех аппаланаттăмăр. Кăнтăрлахи апата пÿрте кĕтĕмĕр. Сăмах май, кун хĕвеллĕччĕ. 12 сехетре радиохыпарсем яланах итлеме хăнăхнăран репродуктор сассине пысăклатрăм. Унччен те пулмарĕ - Левитан калаçни илтĕнчĕ: «Совет Союзĕнчи мĕн пур радиостанци ĕçлет. ТАСС пĕлтерни...» Сасă начаррине пула «Космос тÿпине... Каргин... ăнăçлă анса ларнă» сăмахсене аран-аран илтсе юлтăм. Диктор иккĕмĕш хут вуласан тин «Гагарин» хушамат хăлхана лайăх кĕчĕ.
Çакăн хыççăн Шупашкар районĕнчи Ишлей вăтам шкулĕнче - эпĕ вĕренекен çĕрте - чăн-чăн «космос чирĕ» пуçланчĕ. Сочиненисемпе изложенисене космоса халалларăмăр. Класри стена хаçачĕн ятне «Ракета» тесе улăштартăмăр. Вĕрентекен ывăлĕ - 6-мĕш класра ăс пухакан Валерий Иванов - стена хаçатĕнче «Эпĕ космонавт пулатăп» заметка çырса кăларчĕ. Аттестат илсен вăл аслă шкулта пĕлĕвне ÿстерчĕ, анчах ку вăхăталла тĕнче уçлăхне парăнтарас шухăшĕ сĕвĕрĕлчĕ пулас. Халĕ вăл тивĕçлĕ канура.
1967 çулхи кĕркунне мана çара илчĕç. Çамрăк салтак курсĕ хыççăн пропусксен бюровĕн дежурнăйне, унтан пуçлăхне лартрĕç. Пирĕн пысăках мар подразделени çар хулинчи офицерсемпе ытти çын пурăнакан кирпĕч çуртра вырнаçнăччĕ. Целищев аслă лейтенант хăйĕн çемйипе унтах тĕпленнĕччĕ. Пĕррехинче, вырсарни кун, вăл мана хăйсем патне хăнана чĕнчĕ. Чейпе сăйланă хыççăн сĕтел çине сăн ÿкерчĕксен альбомне кăларса хучĕ.
- Ку - Гагарин анса ларнă вырăнта çирĕплетнĕ пĕрремĕш асăну хăми, - ăнлантарчĕ сăн ÿкерчĕкри пысăках мар шуç тимĕре кăтартса. - Халĕ унта çĕнни, самаях капмарскер. Эпир унта училище хыççăн чаçе килсенех çитсе курнăччĕ. Вăхăт çитсен сире те экскурсие илсе кайĕç-ха.
Чăн та, салтак тумне тăхăннă хыççăн тăхăр уйăхран Целищев каланă пекех пулса тухрĕ. Палăк аякранах курăнать, ун патне асфальт çул хывнă. Йĕри-тавра çамрăк йывăçсем, чечексем ешереççĕ. Асăнмалăх сăн ÿкерĕнтĕмĕр. Çулталăк ытла иртсен, хĕсметрен киле таврăннă чухне, паллă çав вырăнпа сыв пуллашрăмăр алăсене сулласах.
Çирĕм çултан «Гастелло» теплоходпа Атăл тăрăх Аçтăрхана çити кайрăмăр. Çула май Саратов облаçĕнчи Энгельс районĕнчи Смеловка ялĕ çывăхĕнчи пĕрремĕш космонавт палăкне аякран тепĕр хут куртăм, салтак пурнăçне çак таврашра ирттернĕшĕн чунран мăнаçлантăм.
Александр Мокин, Шупашкар хули