Ака уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнче ҫамрӑк космо-навтсен отрячӗсен слечӗ иртрӗ. Уяв Андриян Григорьевич Николаев ҫуралнӑ тӑрӑхра - Шуршӑл ялӗнче - пуҫланчӗ. Республикӑри 18 ху-лапа районтан ҫитнӗ ҫамрӑк космонавтсем мемориал комплекс умӗн-чи митинга тухрӗҫ.
Савӑнӑҫлӑ мероприятие ЧР вӗренӳпе ҫамрӑксен политикин министрӗ Владимир Иванов, Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Юрий Моисеев, ЧР Патшалӑх Канашӗн председателӗ Миха-ил Михайловский, Хусан авиаци институтӗнчен вӗренсе тухнисен Чӑваш Енри ассоциацийӗн ертӳҫи Евгений Паршин уҫрӗҫ.
Район ертӳҫи Юрий Моисеев
пурне те уяв ячӗпе саламларӗ, виҫҫӗмӗш кбсмонавт Сӗнтӗрвӑр-ри районӗнче ҫуралса уснӗшӗн ентешӗсем мӑнаҫланнине пӗлтерчӗ. Юрий Гагаринпа Анд-риян Николаев космонавтсен кун-ҫулӗпе паллаштарнӑ май Юрий Федорович тӗнче уҫлӑхне вӗҫсе хӑпарнӑскерсен пурнӑҫӗ-нче пӗрпеклӗхсем пурри ҫинчен каласа кӑтартрӗ. Вӗсен иккӗшӗн те амӑшӗсем Анна ятлӑ пулнӑ, иккӗшӗ те ахаль хресчен ҫемй-инче ҫуралнӑ, вӑрҫӑ терт-нуши-не курнӑ.
Михаил Михайловский хӑйӗн ачалӑхне аса илчӗ. 50 ҫул каял-лахи пӗлтерӗшлӗ пулӑм пирки акӑ мӗн каларӗ: "Урока чӗнекен шӑнкӑрав хыҫҫӑн класа вӗренте-кен кӗчӗ те Юрий Гагарин тӗнче уҫлӑхне вӗҫсе хӑпарнине пӗлтерчӗ, пурне те киле кайма хушрӗ. Эпир, 7-мӗш класс ачи-сем, шкултан ҫӗкленӳллӗ кӑмӑлпа тухса кайрӑмӑр. Ун чухне пулӑмӑн чӑн пӗлтерӗшне ӑша хывман пулин те ҫав кун ӗмӗрлӗхех чӗрере ҫырӑнса юлчӗ".
Митинг хыҫҫӑн А.Г.Николаев вил тӑприйӗ ҫине, музей ҫумӗнчи часавая чӗрӗ чечек ҫыххисем хучёҫ.
Ентешӗмӗре чыс тума Чӑваш Ен Президенчӗ Михаил Игнатьев та килсе ҫитрӗ. Вӑл Андриян Григорьевич ячӗпе ҫӗкленӗ часа-вая кӗрсе пуҫ тайрӗ, чӗрӗ чечек-сем хунӑ хыҫҫӑн митинга хут-шӑннӑ ҫынсемпе тӗл пулчӗ. Ҫам-рӑк космонавтсен ыйтӑвӗсене хуравларӗ.
Йыш ӳсни савӑнтарать
Республикӑра ҫамрӑк космонавтсен юхӑмӗ 2004 ҫулта чӗрӗлнӗ. Паянхи куна Чӑваш Енре тӗнче уҫлӑхӗпе кӑсӑкланакансен 59 отрячӗ ӗҫлет. Уява пуҫтарӑннӑ хастарсенчен хӑшӗ-пӗринпе калаҫма май килчӗ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шур-шӑл шкулӗнче 11-мӗш класра вӗренекен Мария Кузьмина космонавтсен юхӑмне тахҫанах кӗнӗ. Маттур хӗр "Восток" отряд йӗрке-леннӗренпех кунта ҫӳрет, тӗрлӗ конкурса, слета куллен хутшӑнать. Республикӑра космонавтсен отря-чӗсем йӗркеленни, Марина шухӑ-шӗпе, йышри ҫамрӑксене ҫирӗп кӑмӑллӑ ӳсме, спортпа туслӑ пул-ма пулӑшать. "Ӗмӗтленекен" пал-лӑна тивӗҫнӗ ҫамрӑк космонавт кӗҫех "Маҫтӑр" ятне илессине пӗлтерчӗ. Отряд ӗҫӗ-хӗлӗ пирки Шуршӑл шкул директорӗн воспи-тани енӗпе ӗҫлекен ҫумӗ Нина Львова каласа кӑтартрӗ: "Восток" пӗрлешу 2004 ҫулта йӗркеленнӗ. Чи малтанах унта 15 ача-кӗнӗ. Тӗнче уҫлӑхӗпе кӑсӑкланакансен йышӗ ҫултан-ҫул Уссе пычӗ. Рес-публикӑра иртекен пур конкурса та ачасем хастар хутшӑннине па-лӑртас килет. Отряд кӑларса тӑракан борт журналӗ ҫуллен малти вырӑнсене йышӑнать. Раҫҫейре те, Чӑваш Енре те 2011 ҫула космо-навтикӑна халалланӑ май шкулта чылай мероприяти иртет. Ҫак конкурссем ачасене уҫлӑх пирки нумайрах пӗлме, вӗсен тавра курӑмне анлӑлатма пулӑшаҫҫӗ".
Комсомольски районӗнчи Тукай вӑтам шкулӗнче вӑй хуракан Рушания Зинатуллина тавра пӗлуҫӗсен кружокне ертсе пырать. -Кӑҫал чылай пулӑм Космонавтика ҫулта-лӑкӗпе ҫыхӑннӑ май вӑл ушкӑнри ачасене тӗнче уҫлӑхӗпе ҫывӑхрах паллаштарма тӗв тунӑ, районта, республикӑра иртекен конкурссе-не хутшӑнтарма тытӑннӑ. Ҫине тӑни харама кайман - район администрацийӗ ҫамрӑк космонав-тсене слета кайма ирӗк панӑ. Ку вӗсемшӗн ҫав тери пысӑк савӑнӑҫ, мӗншӗн тесен Каҫал енӗн ҫак хастарӗсем Андриян Николаев ҫуралнӑ тӑрӑхӗнче - пӗрремӗш хут. Ачасем ҫӗнӗлӗхсемпе палпаш-ни ҫинчен пӗлтерчӗҫ. Хальлӗхе вӗсем ятарлӑ отряд йӗркелемен-ха, "Ҫӑптӑрсем" ятлӑ ушкӑн ҫеҫ ӗҫлет. Унӑн пулас командирӗпе Гузель Зарифзяновӑпа та калаҫма тур килчӗ. Вӑл 6-мӗш класра вӗренет. Хӗр ача тусӗсемпе пӗрле Андриян Николаевӑн паттӑрлӑхӗн тупсӑмне паян ҫеҫ пӗлнӗ. Космонавт вӑрман хуҫалӑх техникумӗнче вӗреннӗ чухне кашни кун 18 ҫухрӑм ҫуран утнӑ иккен. "Шӑпах ҫакӑ ӑна сывлӑх енчен тӗреклӗ те хастар пулма май панӑ", - па-лӑртрӗҫ ачасем.
Муркаш районӗнчи Юнкӑ вӑтам шкулӗн ҫамрӑк космонавтсен "Юнга" отрядне Ирина Илларионо-вӑпа Марина Киршева ертсе пыраҫҫӗ- Пӗрлешу 2005 ҫулта йӗркеленнӗ. Тепӗр ҫулхинех рес-публика шайӗнчи конкурсра "Чи лайӑх техника отрячӗ" ята ҫӗнсе лаиах техника отряче ята ҫенсе илнӗ. Ачасем "Ӗмӗтленекенсен" йышне кӗрес тесе ятарлӑ зачет тытаҫҫӗ. Кӑтартӑвӗсене ҫултан-ҫул лайӑхлатма тӑрӑшаҫҫӗ. Кӑҫал ҫеҫ "Юнга" отрядра ӑсталӑхне туптанӑ Сергей Толстов Мускав авиаци институтне вӗренме кӗнӗ. Каччӑ хӑйӗн пурнӑҫне космоспа ҫыхӑн-тарнӑшӑн отряд ертуҫисем савӑ-наҫҫӗ, Чӑваш, Енре Андриян Нико-лаев пек космонавтсем татах пу-ласса шанаҫҫӗ, мӗншӗн тесен арҫын ачасем ҫеҫ мар, ушкӑнри хӗрсем те техникӑпа кӑсӑкланаҫҫӗ, тӗрлӗ хатӗр ӑсталаҫҫӗ. Вӗсенчен пӗри - Мария Сытина. Вӑл отряда 4-5 ҫул каяллах кӗнӗ. 2009 ҫулта ушкӑн "Чи лайӑх космонавтика отрячӗ" ята тивӗҫнӗ. Ҫавна май Марина "Орленок" лагерьте каннӑ. Пуш уйӑхӗнче Шупашкарта иртнӗ Николаев вулавӗсенче вӑл иккӗмӗш вырӑн ҫӗнсе илнӗ. Пул-таруллӑ хӗр вӗренӳре те ӗлкӗрсе пырать, ҫамрӑк космонавтсен отрячӗсӗр пуҫне урӑх ушкӑнпа ӗҫлеме те вӑхӑт тупать. Хӗр хӑйӗн пурнӑҫне космоспа ҫыхӑнтарма та хирӗҫ мар. Пӗлтӗр вӑл "Шурӑ чулсем" лагерьте каннӑ. Унта ӑна ҫав тери килӗшнӗ. Космоспа ҫыхӑннӑ семинарсем уйрӑмах кӑмала кайнӑ, ракета ӑсталама вӗрентни асра юлнӑ.
Тӑвай вӑтам шкулӗнче вӗрене-кен Константин Алексеевпа Александр Антонов "Техника" кружока ҫӳреҫҫӗ. Ӑсталӑхне Владислав Моисеев вӗрентекен патӗнче туп-таҫҫӗ. "Ҫӑлтӑр патне ҫул хыват-пӑр" конкурсра арҫын ачасем "Техника моделӗ хатӗрлесси" номинацире ҫӗнтернӗ. Вӗсем пӗрремӗш класранах техникӑпа кӑсӑкланаҫҫӗ. Малтан хутран ӑсталанӑ самолетсене вӗҫтернӗ пул-сан каярахпа тимӗртен янтӑлама пуҫланӑ. Техника моделӗсене вӗсем Интернетра тупнӑ. Схемӑ-сене тӗрӗс укерсе карап макетне янтӑланӑ. Слетра вӗсен ӑсталӑ-хӗпе кашниех паллашма пултарчӗ.
Чи маттуррисене чысларӗҫ
Слет пӗтӗмлетӗвӗ Сӗнтӗрвӑр-ринчи культура ҫуртӗнче иртрӗ. Вӑл чи лайӑх ҫамрӑк космонавтсен отрячӗсене чысланипе вӗҫленчӗ. Ҫак тивӗҫе ЧР вӗрен-ӳпе ҫамрӑксен политикин ми-нистрӗ Владимир Иванов пурнӑҫ-ларӗ. Вӑл чи пултаруллӑ ҫамрӑк космонавтсен отрячӗсене дипломсем парса саламларӗ. Сумлӑ ҫак ята Муркаш районӗнчи Юнкӑ вӑтам шкулӗн "Юнга", Ҫӗрпӳ районӗнчи 2-мӗш вӑтам шкулӗн "Кайӑк хур ҫулӗ", Ҫӗмӗрле рай-онӗнчи Хутарти И.Н.Ульянов ячӗллӗ гимназин "Капелла", Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Хуракас-си вӑтам шкулӗн "Вега" отрячӗ-сем тивӗҫрӗҫ.
Ҫавӑн пекех республикӑра тӗнче уҫлӑхӗпе интересленекен 1000 ача "Ёмӗтленекен", 249 вӗренекен - "Шыравҫӑ", 75 хас-тар "Маҫтӑр" паллине ҫӗнсе илчӗҫ. 7 ҫамрӑк чи пысӑк кате-горие тивӗҫрӗ. Вӗсене сцена ҫине чӗнсех чыс турӗҫ. "Ҫӑлтӑр" паллине кӑкӑр ҫине ҫакнисем ҫине хӗрсемпе каччӑсем ӑмсанса пӑхрӗҫ.
Любовь ЗУБОВА.