10 августа 2011 г.
«Пирĕн пахчара яланах пахча çимĕç чылай ўснĕ курăк мар»: - çĕр улми ўстерсе тупăш илессине мĕнрен пуçласа янипе кăсăклансан Валерий Николаевич Семенов çапла хуравларĕ?
Ку вăл пĕр çирĕм çул каяллах пулнă-ха? Халĕ вара Чуманкасси ял тăрăхне кĕрекен Ģĕньял Апаш ялĕнчи Семеновсем пахчари çĕрпе кăна мар: утмăл сотка çĕрпе те: пай çĕрĕсемпе те пĕлсе усă кураççĕ. Май пур таран тупăш илме тăрăшаççĕ.
Акă эпĕ çитнĕ чух мăшăр шăпах ир пулакан çĕр улмине пахчари пĕр лаптăк çинчен пуçтарса тирпейлесе пĕтернĕччĕ. Вĕсем ăна тĕп хулари лавккана леçсе пама калаçса татăлнă.Пĕтĕмпе вара хальлĕхе ир пулакан çĕр улмие пĕр гектар çинчен пухса илнĕ те ĕнтĕ.
«Кăçал ир пулакан «жуковский» çĕр улми лайăх тухăç пачĕ. Халĕ ак «любавăпа» ĕçлемелле: хыççăн «снегирь»: «удача» кăлармалла пулать: - ĕçе тĕрĕс йĕркелесси çине те пысăк тимлĕх уйăраççĕ Семеновсем. - Пур чухне çер улмие нумайшарăнах вырнаçтарма май пулмасть. Ир пулса çитекен çĕр улмие маларах кăшт хаклăрах хакпа вырнаçтарнă пулсан халĕ хаксем чаксах пыраççĕ. Ģитменнине ял халăхне кирлĕ тавар хакĕсем ўссеççĕ. Пахча çимĕç: сĕт-çу хакĕсем лавккасенче ытла йў\нелмеççĕ пулин те туса илекен ăна пĕрре «тĕлленĕ» хакпах вырнаçтараймасть. Пахча çимĕç пулса çитнĕ вăхăтра ăна питĕ йўнĕ хакпа паратпăр-çке. Ģĕр улми пухса илессинче усă куракан транспорт вара топливо та: бензин та: саппас пайĕсем те ыйтать. Акă тырă хакнех патшалăх шайĕнче шайлаштарса тăраççĕ. Ģĕр улмипе вара: шел те: патшалăх енчен кун пек контроль çук: -тупăш туса илесси айккинчен пăхсан çеç пĕр тикĕс пынăн туйăннине калать Валерий Николаевич?
Сортлё çĕр улми лартса ўстернĕрен Семеновсем патне тăкаксен пĕр пĕчĕк пайĕ каялла дотаци евĕр таврăнать. Топливо илсе усă курнипе вара дотаци илме май çук хальлĕхе çĕр
ĕçченĕн. Ульяновск хулинчен илсе килнĕ топливо хакне çеç саплаштарать патшалăх. Пысăк организацисем кўрсе килĕç-ха ăна? Уйрăм çĕр ĕçченĕн çапла тума май çук.
Анчах та ĕçленин усси пурах? Куна мăшăр пытармасть те. Пĕлтĕр çеç акă çĕнĕ трактор: ытти хатĕрсем туянма пултарнă вĕсем. ĕтĕмпех ĕçре кирлĕ. Ģĕр çинче ĕçлекен пуяйман тенĕ пек Валерий Николаевичпа Галина Геннадиевна та çак ĕçе хăйсене кăмăла кайнăран пăрахмаççĕ. Тивĕçлĕ канăва тухнă ĕнтĕ вĕсем: çапах та лăпкă пурнăç шырамаççĕ. Ģĕр улми ўстерни ачисене ытларах пулăшма та май парать. Ывёлĕпе икĕ хĕрĕ те çемьеллĕ. Сăмах май уйăх каялла çеç-ха Семеновсен йышлё =емйинче улттём.ш мёнук =уралнё? Вёл та \ссен какашш.пе кукамёш.н пулёшакан. пуласси паллё% ку =емьере .=рен пёрёнакан =ук? Акё ывёл.пе к.р\ш. хуларан =итр.= кёна: ашш.пе амёшне сывлёх суннё хы==ён т\рех хёш лаптёкри =.р улмие кёлармалли пирки ыйтр.=? П.ч.кренех .=е хёнёхса =ит.нсен ёна пурнё= тёршш.пех кил.штерет.н =ав???
Ачисем килессе пĕлсе Галина Геннадиевна апат пĕçерсе çĕр улми шурататчĕ. «Хăш сорчĕ тутлăрах;» _ ыйтатăп унран? «Пурте тутлă? «Любава» та тутлă? Кăçал тата çĕн. сорт лартса пăхрăмăр _ «колобок»? Тутлăлăхĕпе ăна çиткенни çук пек туйăнать? Сап-сарă çĕр улми: нимĕр тума та питĕ меллĕ»: -малтан шкул столовăйĕнче поварта ĕçленĕрен хăш çĕр улми мĕнле апата юрăхлăраххине пĕрре пăхсах пĕлет упăшки калашле: халĕ «тĕп бухгалтер» .ĕçне пурнăçлаканскер.
Вăл тимленипех севок сухана ещĕксене тасатса тирпейлесе хунă та? Тухăç çине пăхма кăмăллă. Галина Геннадиевна тăрăшнипе пахчара: полисадникра: пўртре те илемлĕ чечексем ешереççĕ. Хĕлле валли нўхреп те пуянланса пырать.
Мăшăр пĕр-пĕрне ăнланса ĕçленĕрен ĕнтĕ кил картишĕ выльăх-чĕрлĕхпе: кайăк-кĕшĕкпе пуян. Инди кăвакалĕсем те пĕр пусалăх кăна мар: чехи-чĕппи те… Паллах: харпăр хăй туса илне пахча çимĕç те: аш-пăшĕ те лайăхрах.
Пыл хурчĕсем те тытаççĕ Семеновсем. Ģак ĕçе пĕр вунă çул каялла пуçăннă. «Ģĕнĕ вĕлле илсе сăрласа лартрăм ун чухне? Тепĕр куннех мăшăр «сан пата кĕтнĕ хăнасем килнĕ» тесе пĕлтерчĕ. Пыл хурчĕсем вĕлле лартса панă хыççăнхи кунах килсе ĕпленчĕç. Ģавăнтанпах çулсерен çемьесен йышне пысăклатма тăрăшатпăр»: - тет Валерий Николаевич?
Вĕлле хурчĕсемпе аппаланасси те: çĕр çинче ĕçлесси те нумай вăхăт: чăтăмлăх ыйтать. Семеновсем вара ĕçрен хăрамаççĕ Акă виноград та кăçал тутанмалăх çырла туса панă. Кĕçех хур-кăвакал сунарне çўреме «сезон уçăлать». Районти чи ăста сунарçăсенчен пĕри ăна валли те хатĕрленнĕ. Ял тăрăхĕнче «Чапаев парнисемшĕн» ятпа çулсерен нумай енлĕ иртекен спорт ăмăртăвĕ те Валерий Николаевичсăр иртмест. Ĕçчен çын пур çĕре те ĕлкĕрет: вăхăта сая ямасть?
Источник: "Çĕнтерÿ ялавĕ"