20 октября 2007 г.
--Нумай шутлатпăр, калаçатпăр, çав хушăрах пурнăçран юлни пирки сывлăха илместпер. Çěнине куллен алла илсе пыракансем вара ÿсěм хыççăн ÿсěм тăваççě. Вěсен экономика кăтартăвěсем те малаллах каяççě, -- терě ăратлă выльăхсен выставкине уçнă май Чăваш Республикин ял хуçалăх министрě М.Игнатьев курав тěллевě хуçалăхсем ăратлă выльăх ěрчетес енěпе мěнле ěçленине ыттисене кăтартасси, республикăри ял хуçалăх организацийěсене ăратлă çамрăк выльăх ытларах сутасси, ăратлă выльăхпа ěçленинчен продукци нумайрах илесси, вырăнта паха апат-çимеç хатěрлессине ÿстересси пулнине палартнă май. Çак сăмахсем выставкăн пěтěм ěçне сăнларěç, малтуртăмлă ěçлекенсен пултаруллăхне хакларěç. Министр сăмахěсенчен çěнě технологисене хальтерех алла илсен пирěн кашни ěнерен вăтамран 6 пин киллограм сěт сума паян пур майсем те çителěклě. Сысна ерчетесси тěнче шайне тухать пулсан, чăх-чěп отраслě пěрремěш кун мар ěнте тěнче шайěнче. Çак сăмахсене илтсен «Свобода» хуçалăхри Кашмашри сысна ферминче 30 çул пěр улшăнмасăр амасем патěнче ěçлекен Юлия Александровна Романова алăри çурана çума пăчăртаса ăшшăн йăл кулчě. Хуçалăх ертуçипе специалистсене те, министр каланине те тав туни палăрчě унта. М.Игнатьев выставкăпа иртнě чух Л.Капировăн качакисемпе интересленнине те кунта килнисем кăмăлласа йышанчěç. «Ял хуçалăхне аталантарма пăхнă наци проекчě пěрлешуллě хуçалăхсене çеç мар, килти хушма хуçалăхсене те тěкě парать. Унпа усă куракансене маттур çеç теес килет»,- терě качакасем патěнчен уйрăлнă май министр.
Выставка сентябрь пуçламěшěнче виççěмеш хут «Чувашское» ăратлăх перлешěвен территориěнче иртрě. Чăваш Республикинчи выльăхсен малашлăха шантаракан чи лайăх пайě пулчě кунта. Тирпейлě вырăнта йěркеленě пěчěк мар пулěмсенче-картасанче вырăн йышăннă ăратлă ěнесем, тынашкасем, лашасем, ашаксем, сысна амисемпе çурисем, канлě выртакан сысна аçисем, курса çÿрекенсене куçран пăхакан сурăхсемпе качакасем.чăхсемпе автансем, путенесем, хурсемпе кăвакалсем,фазансем (сунара çÿремеллисем, Румыни ăратлисем, кěмěл тата ылтăн тěслисем), цесаркасем, кăрккасемпе турткăшсем (павлинсем), бассейнра ишекен тěрлě тěслě пулăсем… Кашнин патěнчех ăратлăхне ăнлантарса тата выльăхран мěнле тата мěн чухлě продукции туса илме май пуррине ăнлантарса çырнă пěчěк стендсем, выльăхсемпе ěçлекенсем. Выльăх-чěрлěх аталантарас ěçре малашлăха ăратлă выльăхсемпе ěçлессинче курукансем валли пурте пур: кур, вěрен, килěшÿ ту та ěçле.
Выставкăна районтан 5 хуçалăхпа («Ударник», «Свобода», «Оринино», «Герой», «Чемеево») «Моргаушская» чăх-чěп фабрики тата «Моргаушкорм» чикěлле яваплăхла общество хутшăнчěç. Хутшăнчěç те нихăшě те Мургаш ен ятне ямарěç, хăйсем РФ Президенчě палăртнă «АПКна аталантарасси» наци проектне пурнăслаç ěçре тивěçлě вырăн йышăннине выставкăна тăратнă выльăхсемпе çирěплетрěç.
Выставкăпа пыратăп. «Свобода» хуçалăхăн пысăк шура сысна ăрачěн вырăнта кăларнă «Свободовский» тěслě аçи мăнаçлăн курăнать. 329 кг таяканскер, 189 см тăршшě. Унран илнě сурасем 100 килограма 85 кунта çитеççě, талăкра вăтамран 715 грамм ут хушаççě, келетке тăршшě пер метр тата сало хулăнăшě 2,2 см.
Танлаштарма. Инçех мар тиев турттармалли «шетландская пони» элитăлла лаша ăрачě. Унăн чěрě виçи 73 кг, çÿллěшě пěр метр. Ялти пěчěк ěçсенче питех те вырăнлă пек курăнать. Вěсемпе кÿршěллех 135, 150, 85 кг таякан ашаксем. Алла хăнăхнăскерсем, чылай ěçре хастар вěсем. Л.Капирова выставкăна килти хушма хуçалăхри «Заненская» ăратлă качакасен пěр мăшăрне илсе тухнă. 60 кг таякан качака тăлăкне 4 кг сěт пани- ěне тытассипе тупăш çухатнă хуçалăхсемшěн пысăк кăтарту.
-- Хам пурнăçăма выльăх-чěрлěх отраслěпе çыхăнтарнăран чылай выльăхпа ěçлерем, анчах качакасемпе… Çак çитменлěхе пěтерес тесе икě çула яхан каялла ăратла качакасем туянтам. Халě вěсем пирки те нумай пěлетеп ěнте,- терě Лариса Анатольевна качака сěчě ěçсе пăхма сěнчě.
«Герой» хуçалăхран килнě Ретина Меркурьевна Соловьева 9 çул ěнте сурăхсем пăхнă çěрте. Пěрле ěçлекен С.Ивановăпа вěсем 340 пуç «Цигайская» ăратлă сурăх пахаççě, çулен 100 сурах пуçне 102-103 путек илеççě, 4,6 кг çăм касаççě.
Инçех те мар «Ударник» хуçалăхан хура-шурă ěни курăнать. Илемлě кěлеткеллě ěне пысăк тухăçпа савăнтарни пирки иккеленÿ те çук, анчах сывăхарах пырсан шурă ăмсану ÿсрě кăна. Ĕне 305 кунта 6467 кг сěт панă (талăксерен 33 кг), сěтри çу хисепě 3,64 процент. Ял хуçалăх министрě савăма 6 пин килограмма çитерме тěллев лартнине Йÿçкассисем пурнăçланă та иккен. Апла пулсан паян çакăн пек ěнесене аталантармалла.
Çак вăхăтра 10-12 уйăхри тынасене аренăра уттарса хак панине пěтěмлетрěç: ылтăн медале «Ударник» хуçалăхăн Панклири сěт ферминчен илсе пынă тына тивеçрě. Ку вăл Муркашсен пěрремěш утăмě пулчě.
Выставка пěтěмлетěвě те Муркашсен ěсне çапса хуçмарě. Пачах та урăхла, çершывра «АПКна аталантарасси» наци проекчě ěçленě чух малтуртăмлă пурăнма, ăратлă выльăхпа тухăслă ěçлесе экономикăра çěнě ÿсěмсем тума вырăнтах май пурине кăтартрě.Çак выставкăра Мургашсен ăратлă выльăхěсем нумай хисепе тивěрěç: «Чемеево» ял хуçалăх производство кооперативěн сыснасен шурă пысăк ăрачен çамрăк аçасен ушкăнě 2-мěш степеньлě аттестата, Суворов яч. хис. хуçалăхри сыснасен шурă пысăк ăрачěн çамрăк амасен ушкăнě 3-мěш степеньлě аттестата, «Ударник» хуçалăхри 10-12 уйăхри тына 1-мěш степеньлě тата Матьăкри сěт ферминчен илсе пынă пěрремěш пăруланă ěне 2-мěш степеньлě аттестатсене, «Герой» хуçалăхри «Цыгайская» ăратлă сурăхсем 1-мěш степеньлě тата çак хуçалăхри асăннă ăратăри така 2-мěш степеньлě, Шурчасенех выставкăна пынă шурă пысăк ăратăри çамрăк сысна амисен ушкăнě 3-мěш степеньлě аттестатсене, Л.Капировăн коммерцилле мар «Януш» автоматлă организацири качака таки 1-мěш степеньлě аттестата, «Свобода» хуçалăхри сыснасен шурă пысăк ăрачěн никěсě çинче кăларнă «Свободовский» тěслě сысна аçи тата ку хуçалăхри çак ăратăн асăннă тěсенчи сысна ами çурисемпе 1-мěш степеньлě, кунтанах пынă çамрăк сысна аçисен ушкăнě 1-мěш степеньлě, пěрремěш пăруланă ăратлă ěне 3-мěш степеньлě аттестатсене, «Моргаушская» чăх-чěп фабрикинчен илсе пынă çăмарта тумалли «Хайсекс белый» ăратăри чăхсем 1-мěш степеньлĕ аттестата. Куратпăр ěнтě, ăратлăхпа ĕçлемелли никěс хамăр районтах пур. Анчах хальлěхе çакăнпа çителěклě усă курни сисěнмест-ха. Акă кăçалхи 9 уйăхра района республика бюджедěнчен ăратлă выльăх туянма 461 пин тенкě уйăрнă, анчах хуçалăхсем 190 пин тенкипе кăна усă курнă-ха. Ку сумма пěлтěрхинчен тăватă хут сахалрах., Кăçал унпа «Ударник» (36 пин тенкě), «Агроурожай» (43), «Герой» (19), «ВТМ» ООО (22,8), «Лидер» (8) хуçалăхсем кăна усă курнă. Укçа-тенкě, тěпрен илсен, сысна отраслě çине кайнă.
Источник: "Çĕнтерÿ ялавĕ"