07 июня 2014 г.
Хырай Ĕнел ялĕнче пултаруллă та маттур çынсем пурăнаççĕ. Çакна вĕсем ырă ĕçĕсемпе çирĕплетеççĕ. Çавăн пек çынсене лайăх пĕлнипе çеç çырлахмалла мар, çамрăк ăрăва вĕсем пек пурăнма вĕрентмелле, вĕсене асра тытмалла. Маттур çынсене уйрăммăн палăртас тесе ятарлă комисси туса хуни те ырă пулăм. Комисси çулсеренех ялти ятлă çынсене, ĕмĕрĕпе ĕçлесе ырă ята тивĕçнисене "Хырай Ĕнел ялĕн хисеплĕ гражданинĕ" ятпа чыслать. Çак ĕçе пуçараканĕсем камсем-ха? Пирĕн ентеш, Валери Туркай поэт, "Искра" колхоз председателĕ Александр Зайцев. Мухтава тивĕçлĕ çынсене чыслама ятарлă медаль туса хатĕрленĕ. Ăна ылтăн шывĕпе сăрланă, медаль çине "Хырай Ĕнел ялĕн хисеплĕ гражданинĕ" тесе çырнă.
Кашни çул комисси членĕсем май уйăхĕн пуçламăшĕнче кандидатсене пăхса тухаççĕ, тивĕçлĕ йышăну тăваççĕ. Вĕсен йышĕнче ĕмĕрĕпех колхозра тăрăшнă ĕçченсем, медицинăра, культурăра тата ытти сферăра палăрнă çынсем те пур. Вĕсене ял çыннисем хисеплеççĕ. 2012 çултанпа çак хисеплĕ ята 5 çын тивĕçнĕ: Ф.М.Воробьев, Л.Н.Макарова, Н.Д.Краснов, Г.Е.Квасов, А.И.Ласточкина.
Федор Максимович Воробьев - ĕçпе вăрçă ветеранĕ. Вăл 1945 çулта Мускаври Çĕнтерỹ парадне хутшăннă. Çапăçури паттăрлăхшăн ăна нумай-нумай орден-медальпе чысланă. Вăл ĕмĕрĕпех тăван колхозра тăрăшса тивĕçлĕ канăва кайнă. Лариса Николаевна Макарова - мĕн пенсие кайичченех "Искра" колхоз ферминче ĕçленĕ çын. Ĕçри ỹсĕмсемшĕн ăна Ĕç Мухтавĕн 2 тата 3 степеньлĕ орденĕсемпе наградăланă. Николай Дмитриевич Краснов - вăрçăпа ĕç ветеранĕ. Хăйĕн пурнăçне шкул ĕçĕпе çыхăнтарнă паттăр. Вăл нумай çул шкул директорĕнче тăрăшнă. Николай Дмитриевич пуçарулăхĕпе хăй вăхăтĕнче ялта вăтам шкул уçăлнă. Ку вара ял çыннисемшĕн калама çук пысăк савăнăç пулнă, мĕншĕн тесен ачасем вĕренме çуран Комсомольски шкулне çỹренĕ. Вăрçăри паттăрлăхшăн, ĕçри ỹсĕмсемшĕн панă орденсемпе медальсем унăн кăкăрне илем кỹреççĕ, Тав хучĕсем тата Мухтав грамотисем те çемье архивĕнче типтерлĕн упранаççĕ. ЧАССР тава тивĕçлĕ учителĕ, хисеплĕ çын кăçал 90 çул тултарчĕ. Григорий Егорович Квасов "Россия" (халĕ "Искра") колхозра нумай çул бригадирта тăрăшнă. Агроном тивĕçĕсене те хăех пурнăçланă. Анфиса Ильинична Ласточкина - ялти чи хисеплĕ, çур ĕмĕр ытла ачасене тăван чĕлхене юратма, тĕрĕс пурнăç йĕркине тытса пыма вĕрентнĕ пултаруллă педагог. Урампа пыракансем унпа калаçмасăр, пуç таймасăр, ăшă сăмах каламасăр, сывлăх сунмасăр иртмеççĕ. Шаннă ĕçе тỹрĕ кăмăлпа пурнăçланăшăн Анфиса Ильиничнăна "Халăх вĕренĕвĕн отличникĕ" ятпа чысланă.
Кăçал комисси Хырай Ĕнел ялĕнче пурăнакансене - Анфиса Михайловна Чемешевăна, Артемий Артемьевич Зайцева - хисеплĕ ятпа чыслама йышăну кăларчĕ. Вĕсене Çимĕкре, пур ял-йыш та тăван ене пуçтарăннă кун, чыслатпăр.
Анфиса Михайловна 1938 çулхи июлĕн 17-мĕшĕнче Кивĕ Сĕнтĕр ялĕнче хресчен çемйинче çуралнă. Пĕр тăван 7 ача туслă ỹснĕ, яланах пĕр-пĕрне пулăшнă. Амăшĕ пахча çимĕç бригадинче тăрăшнă, арбуз таранах çитĕнтернĕ вĕсем. Ашшĕ, Михаил Гаврилович Кокшин, колхозсене йĕркелесе яракан активлă çынсенчен пĕри пулнă. Анфиса хĕрĕ мĕн пĕчĕкренех шкул ĕçĕпе кăсăкланнă, учительле выляма та юратнă. Шкулта "5" паллăпа çеç вĕренекенскер, педагог пулма ĕмĕтленнĕ. Комсомольскинчи вăтам шкула пĕтернĕ хыççăн Канашри педагогика училищине вĕренме кĕнĕ. Алла диплом илнĕ хыççăн районти нумай шкулта тăрăшнă вăл, ачасене пĕлỹ тĕнчипе паллаштарнă. 1957 çултан вара мĕн тивĕçлĕ канăва кайичченех Хырай Ĕнел вăтам шкулĕнче ĕçленĕ. Чи малтанах пуçласа шкула килекенсене шутлама, çырма, вулама вĕрентнĕ. Каярах, И.Н.Ульянов ячĕллĕ Чăваш патшалăх университетне куçăм майпа пĕтернĕ хыççăн, истори, обществознани, географи предмечĕсене вĕрентме тытăннă. Тăван çĕршыва юратма, тавралăха, çут çанталăка упрама хăнăхтарнă. Вăл вăхăтра учителĕн ĕçĕ тĕрлĕ енлĕ пулнă. Урок ирттерни çеç мар, обществăлла ĕçсене те хастар хутшăнмалла пулнă. Истори учителĕ пулнă май клубра ирттерекен кашни мероприяти умĕн доклад туса панă. Çынсем вăл каласа панине тимлĕ итленĕ. Анфиса Михайловна "Пĕлỹ" обществăн шкулти пуçламăш организацийĕн председателĕнче тимленĕ.
Мăшăрĕпе, Иван Арсентьевичпа, 4 ача ỹстерсе пурнăç çулĕ çине кăларнă. Пурте - аслă пĕлỹллĕ специалистсем. Чемешевсем 7 мăнукпа тата вĕсен пĕр ачипе чунтан савăнаççĕ. Мăшăр тивĕçлĕ канура пулсан та кил-картишĕнче кăштăртатать. Картиш тулли выльăх-чĕрлĕх усраççĕ, чăххи-чĕппи те чылай. Чемешевсем пыл хурчĕсем тытаççĕ.
Артемий Артемьевич Зайцев 1931 çулхи июнĕн 13-мĕшĕнче Хырай Ĕнел ялĕнче хресчен çемйинче çуралнă. 12 çулхи ача ашшĕ вăрçа тухса кайнине паянхи кун пек ас тăвать. Çемье пуçлăхĕ вăрçăран таврăнайман, 6 ача çурма тăлăха юлнă. Пурнăç йывăрлăхне Артемий колхозра ĕçлесе аван туйнă. Кайран та çак ĕçе пăрахман, 30 çул ытла комбайнерта тăрăшнă, "Чи лайăх комбайнер" ята тивĕçнĕ. Артемий Артемьевича пĕрре кăна мар район Совечĕн депутатне суйланă. Хушнă ĕçе вăл яланах тĕплĕ те тăрăшса тунипе палăрса тăрать. Ахальтен мар ĕнтĕ ăна ял çыннисем хисеплеççĕ. Ялти кăмака ăсти те вăлах пулнă. Мăшăрĕпе, Мария Васильевнăпа, 2 хĕрпе пĕр ывăл çитĕнтернĕ, 54 çул пĕрле килĕштерсе пурăннă. Шел, Мария Васильевна çĕре кĕнĕ. Артемий Артемьевич ачисемпе, мăнукĕсемпе савăнать, вĕсене куллен сĕнỹ-канаш пама, пулăшма вăхăт тупатех. Ывăлĕ ашшĕ çулне суйласа илни те хавхалантарать. Люба хĕрĕ - Александровка ял библиотекин заведующийĕ.
Хырай Ĕнел ялĕнче пултаруллă çынсем татах та пур. Вĕсем çитес çулсенче хисеплĕ гражданин ята тивĕçĕç.
Источник: "Каçал Ен"