27 июля 2013 г.
Турхан ялĕ Раççейпе Украина ỹнерçисен çуллен тĕл пулмалли вырăнĕ пулса тăчĕ. Мĕншĕн шăпах Турхан-ха? Сăлтавĕ паллă та пĕлтерĕшлĕ: кунта пирĕншĕн тата Украинăшăн сумлă та хаклă çын - Алексей Кокель художник - кун çути курнă. Ун умĕнче пуç тайса ултă çул каялла икĕ çĕр-шыв ỹнерçисем культура проекчĕ хатĕрлерĕç. Вăл халĕ те тăсăлать -Чăваш Енпе Харькова, Раççейпе Украинăна асамат кĕперĕ евĕрлĕ туслăх кĕперĕпе çыхăнтарать.
Кăçалхи çиччĕмĕш пленэра инçетри Украинăран Мария Малинина тата Александр Волков, Раççейрен Елена Баймяшкина (Хусан), Александр Соловьев (Пăкăрăслан, Эрĕнпур облаçĕ), Юрий Капитонов (Хусан) хутшăнчĕç. Вунă кун сисĕнмесĕрах иртрĕ. Пурнăçланă ĕçсемпе халăха паллаштармалли тата унпа сыв пуллашмалли кун та çитрĕ.
Турханти шкулăн спорт залĕнче иртрĕ те çав курав. Палăртнă вăхăта ял çыннисем, шкул ачисем, вĕрентекенсем пуçтарăнчĕç. Сумлă хăна та килсе çитрĕ. Вăл -Пĕтĕм тĕнчери общество ăслăлăхĕсен академийĕн президенчĕ Лев Кураков. Тĕрĕссипе- Лев Пантелеймонович пирки хăна тени тĕрĕс те мар-ха, мĕншĕн тесен вăл хăй - çак пленэр пуçаруçисенчен пĕри. Художниксене ĕçлеме тивĕçлĕ услови туса парасси, ытти енĕпе пулăшасси хăйĕн тивĕçĕ тесе шухăшланă.
Пленэр ун чухне Чăваш патшалăх университечĕн хỹттинче иртнĕ. Унăн пĕтĕмлетỹ куравĕсенчи произведенийĕсем 2009 çулхи раштав уйăхĕнче университетра А.А. Кокель ячĕлле ỹнер музейĕ йĕркелеме май панă. Турханта " çуралнă" картинăсен тепĕр пайĕ Раççейпе Украинăра çеç мар, АПШ, Франци, Итали, Китай музейĕсемпе уйрăм çынсен коллекцийĕсенче те упранаççĕ. Пленэр координаторĕ, культурологи докторĕ Владимир Васильев профессор курава уçнă май ял çыннисене ỹнерçĕсемпе паллаштарчĕ, Турхан ял тăрăхĕн пуçлăхĕ Александр Сымов вĕсене Тав хучĕпе чысларĕ. Лев Кураков академик пурне те - художниксемпе йĕркелỹçĕсене те - паллă пулăмпа саламларĕ.
"Кунта килсех тăрас килет, çынсем те , çут çанталăк та кăмăллă, илемлĕ, - терĕ вăл.
- Куравпа паллашнă хыççăн çапла калама пултаратăп: ỹнерçĕсем çав енсене асăрханă, картинăсене куçарнă. Пурнăçра хăйсен вырăнне тупнă ỹнерçĕсемпе танах çамрăксем те пулни савăнтарать, вĕсем аслă юлташĕсенчен вĕренеççех, ỹнер вăрттăнлăхне ăша хываççех. Тата çакă та кăмăла çĕклет: пур художник та ял çыннин чунне уçса пама пултарнă". Манăн илем хуçисемпе те калаçса илме май пулчĕ, Александр Волков - Харьков ỹнер академийĕн студенчĕ. Çакăн пек пысăк пленэрта пĕрремĕш хут. Уншăн пĕтĕмпех кăсăклă, çавăнпа туйăмĕсем те "тулса тăкăнаççĕ" темелле. Кунти çынсен хăй евĕрлĕхне те, çут çанталăк уйрăмлăхне те пир çине хăвăртрах уçарас килнĕ. Тен, çавăнпах-и вăл ирхине пуринчен малтан - тăватă сехетрех - тăрса алла киçтĕк тытнă.
Александрпа пĕр курсра вĕренекен Мария Малинина та Чăваш Ен хỹтлĕхĕпе киленет. Кунта пĕлĕтсем те урăхларах, çỹллĕрех тет.
Елена Баймяшкина Кокель ячĕллĕ пленэра виççĕмĕш хут килнĕ. Ăна Турхан çыннисен уçă кăмăлĕ, тараватлăхĕ илĕртет. "Эпĕ вĕсенчен тĕлĕне-тĕп çеç мар, вĕренетĕп те, - тет вăл. _ Аслисем те , ачасем те пире пулăшса тăчĕç".
Çак шухăша Александр Соловьев та палăртрĕ. Пленэр йĕркелỹçи Владимир Васильев ячĕпе те ырă сăмах каларĕ. Унашкал пуçаруллă çынсем пуррипе çакăн пек проектсем пурнăçланаçĕ терĕ.
Хусанта ĕçлесе пурăнакан Юрий Капитоновшăн Турхан тăван кĕтес пекех. Вăл çак тăрăхри Анат Тăрмăшран, 1983 çулта Турхан шкулне пĕтернĕ, Шупашкарта пĕлỹ илнĕ. Юрий Семенович çутă тĕссене килĕштернине асăрхарăм. Пейзаж е натюрморт, е портрет ỹкерет-и- чуна ăшăтакан тĕссемпе усă курать. "Упамса ялĕнче утă капанĕ нумайччĕ, Хурама Тăварта _ вăрман. Чуна парса ĕçлерĕм", - тет ỹнерçĕ.
Çиччĕмĕш пленэр та хыçа юлчĕ. Йĕркелỹçĕсем çитесси пирки шухăшлама пуçларĕç. Тепĕр пысăк тĕллев те пур-ха Турхансен: вырăнти культура çуртĕнче Раççей тата Украина ỹнерçисен картина галерейине уçасси.
Н. СМИРНОВА
Источник: "Авангард" (газета Батыревского района)