11 апреля 2017 г.
Чылай чухне эпир çыннăн çитĕнĕвĕпе паттăрлăхне пурăннă чухне тивĕçлипе хаклаймастпăр: те вăхăчĕ ерçеймест, те тимлĕхĕпе хăюллăхĕ çитеймест... Нумай пулмасть Сител ялĕнче пурăнакан Юрий Степанов хастар хăйĕн аслашшĕн шупкаланса кивелнĕ сăн ỹкерчĕкĕпе Раççей хỹтĕлев министерствин Тĕп архивĕнчен шыраса тупнă справкăсене редакци почтине çитерсен тепĕр хут çак шухăша çирĕплетрĕм.
Вĕсен аслашшĕн _ Николай Гаврилович Матюшкин Тăван çĕр-шыв Аслă вăрçин участникĕн _ паттăрлăхĕ пирки мăнукĕ ашшĕ сăмахĕнчен çеç ас тăвать-мĕн. "Аслаçу паттăр салтак пулнă, патшалăх наградисене те нумай тивĕçнĕ. Офицер пек кăкăр тулли орден-медальччĕ. Шел, вăрçă суранĕсене пула нумай пурăнаймарĕ, ĕмĕрĕ кĕске пулчĕ",_ текен сăмахсене вăл хăйĕн ачисем умĕнче пĕрре мар хускатнă. Сăмах пуçарнă та ĕçĕ пĕтнĕ темелле. Ашшĕ вăрçă паттăрĕн вил тăпри çине асламăшĕн пек палăк лартас тĕллевпе вăлтнине те пуçа илмен-тĕр... Сăваплă вырăнта канлĕх тупнă вăрçă салтакне хисеп туса палăк лартас ыйтăва тивĕçлĕ органсем те хускатман... Чылай çынсенни евĕр вăрçă паттăрĕн хĕресĕ çине те ячĕ-шывне çеç çырса хунă. Хисеплĕ ветеран, гварди сержант вăрçăра пулни те, нумай орден-медале тивĕçни те паллă мар. Кирек мĕнле пулсан та салтакăн кĕске пурнăçĕ нимĕнле синкерлĕхпе те мар, пирĕн лăпкă та канлĕ пурнăçшăн, çутă малашлăхшăн сывлăхне хавшатнипе çыхăннă-çке! Çакна тĕпе хурсах-тăр Николай Гавриловичăн ырă кăмăллă мăнукĕ унăн паттăрлăхне çемьерен тулалла, халăх çине кăларма шут тытнă.
_ Атте чăн çĕре куçнă хыççăн та вăл каланă сăмахсем пуçран тухмарĕç. Асаттен паттăрлăхне тĕпчесе пĕлес тĕллевпех хамăрăн çар комиссариачĕ урлă тĕп архива ыйтупа тухрăм. Хамăн ĕмĕтĕме пурнăçларăм тесшĕн, _ кăмăллăн пуçларĕ хăйĕн калаçăвне Николай Матюшкин вăрçă паттăрĕн мăнукĕ. Ун хыççăн архивра пуçтарнă пуян материалсемпе пĕрин хыççăн тепринпе паллаштарчĕ.
Хут çине çырăнса юлнă истори страницине чĕрсе пăрахаймăн. Йышлă çемьере çитĕннĕ Калля Микулĕ (ялта ăна çапла чĕннĕ) çемьери ачисенчен вăрçа иккĕмĕш тухса кайнă. Минометчикăн тăшманпа куçа-куçăн çапăçмалли самантсем сахал пулман. 1942 çулта пĕрремĕш хут аманнă. Çапах нăйкăшса выртма вăхăт пулман. Вăрçă çулĕпе вăл Сталинграда хỹтĕлеме те çитнĕ. Пысăк хулари çапăçăва хутшăнса паттарлăх кăтартнăшăн Николай Гавриловича "За отвагу" тата "За оборону Сталинграда" медальсене парса чыс тунă. Архив докуменчĕсенчен 1944 çулхи июнĕн 25-мĕшĕнче Н. Г. Матюшкин Витебск облаçĕнчи пысăк шыв урлă каçнă чухне хăйĕн миномет çулăмĕпе нимĕç салтакĕсемпе офицерĕсен йышлă ушкăнне пĕтернĕшĕн салтакăн кăкăрĕ çине "Хĕрлĕ Çăлтăр" орденпа наградăлани паллă. Литва республикинчи паттăрлăхшăн каллех правительство наградисем _ II тата III степеньлĕ Мухтав орденĕсем. Вăрçă вĕçленнĕ хыççăн вара гварди сержант ытти паттăр салтаксемпе юнашарах тепĕр медале _ "Победа над фашистской Германией" _ текеннине тивĕçнĕ. Урăхла каласан, Аслă Çĕнтерỹ кунĕнче кăкăр тулли орден-медалĕсене çакса уяв митингĕнче хастар хутшăнмалли салтакăмăр паянхи пурнăçпа савăнаймасть пулин те, унăн паттăрлăхĕпе ачисем çеç мар, мăнукĕсем те мăнаçланаççĕ çеç мар, аслашшĕн тивлетне пурнăçа кĕртсе мăнаçлă палăк умĕнче пуç тайма хатĕрленеççĕ. Çак ырă та пархатарлă тĕслĕх вăрçа хутшăннă ытти салтаксен паттăрлăхне те тепĕр хут аса илме пулăшĕ, кирлĕ пулсан, Ю. Степанов евĕр çанă тавăрса тĕпчеме те хистĕ. Сăваплă ĕç вара нихăçан та çĕре ỹкмĕ.
А. ЕГОРОВА
Источник: "Авангард" (газета Батыревского района)