Публикации » Вилнисен ятне сыввисем манар мар

Вăрçă пуçланнă кунхине хуçалăхра хĕрÿ ĕç пынă. Пĕрисем уй-хирте тăрăшнă, теприсем килти пахчасенче тăрмашнă. Çанталăк илемĕпе киленсе вăйпитти çеç мар, ватти те, вĕтти те мĕн те пулин ĕçленĕ. Вăрçă пуçланни çинчен усал хыпар сарăлсан вара кашнийĕн алли лаштăрах усăннă.

1941 çулхи çĕртмен 22-мĕшĕнче ирсĕр фашист çарĕсем пирĕн çĕр-шыва вăрă-хурахла тапăнса кĕнĕ. Вăйпитти арçынсем пĕрин хыççăн тепри тăван çĕр-шыва хÿтĕлеме тухса кайнă. Ялта ватăсемпе çамрăксем çеç тăрса юлнă. Хуçалăхри арçын ĕçĕсем пĕтĕмпех хĕрарăм çине тиеннĕ. Вĕсем ака-суха тунă, тырă-пуллине пуçтарса илнĕ, вăрман каснă, хуçалăхра выльăх-чĕрлĕх усранă... Çав вăхăтрах алса-носки çыхса, кĕпе-йĕм çĕлесе фронта пулăшнă, пĕчченех йышлă ача çитĕнтернĕ.

Именкассинчен Аслă вăрçăра çитмĕл салтакăн ĕмĕрĕ вăхăтсăр татăлнă, хĕрĕх пиллĕкĕшĕ вара хыпарсăр çухалнă. Пĕр çемьерен харăсах виççĕн, тăваттăн, пиллĕкĕн, тăххăрăн тăшмана парăнтарма тухса кайнă. Тăватă çул хушшинче вĕсемшĕн пăшăрханса амăшĕсен мĕн чухлĕ куççуль тăкăнман-ши! Мăнтарăн хĕрарăмĕсем кашни кунах ачисенчен, мăшăрĕсенчен хыпар кĕтнĕ. Усал хыпар вара пĕриншĕн çеç мар, пуриншĕн те хуйхă пулнă. Сăмахран, Волковсен, Семеновсен çемйисенчен виççĕн, Ивановсен, Кольцовсен, Дубининсен тăваттăн, Фиалковсен пиллĕкĕн (виççĕшĕ таврăнайман), Шигабетдиновсен тăххăрăн (çиччĕшĕ таврăнайман) Тăван çĕр-шыв ирĕклĕхĕшĕн çапăçнă.

Ф.Шигабетдинов вăрçа тухса кайнă чухне Минибиян мăшăрĕ виçĕ пĕчĕк хĕрĕпе тата пĕр ывăл ачипе юлнă. Тăлăх хĕрарăм хуйха та, йывăрлăха та чăтса ирттернĕ, йывăр пулсан та пепкисене пурнăç çулĕ çине тăратнă. Çемьери чылай йывăрлăх Минрешит ывăлĕ çине тиенĕ. Вăл çамрăклах шахта кайса ĕçленĕ, унтан таврăнсан çурт-йĕр çавăрнă, уй-хирте тăрăшнă. Халĕ вăл 70 çулсене çывхарса пырать. Пирĕн ялти тутарсем пурăнакан урамра 25 хуçалăх. Кунта вунă çул ытла ĕнтĕ мечĕт ĕçлет. Унта аксакалсемпе çамрăк ачасем араб чĕлхине вĕренеççĕ. Мечĕте Шигабетдинов Минрешит имам-хатыб ертсе пырать. Каюм Шигабетдиновăн Минибедер хĕрĕ юратнă ашшĕ вăрçа тухса кайнă чухне ултă уйăхра юлнă. Нушаллă пурнăç ăна вĕренме май паман. Çавăнпах ĕнтĕ вăл 12-13 çулта чухнех колхоз хирĕнче ĕçленĕ. Каярахпа сысна фермине вырнаçнă та мĕн тивĕçлĕ канăва тухичченех унта тăрăшнă. Вăл вăхăтра витесенче мĕн пур ĕçе алă вăйĕпе пурнăçланă. Тонни-тоннипе витрепе апат çĕклесе выльăхсене пăхнă, тислĕкне те алăпах кăларнă. “Герой” колхоз вăхăтĕнче 800 ытла сысна самăртса патшалăха ăсатнă. Ун чухне вĕсем кунне-çĕрне пĕлмесĕр тăрăшнă, çав вăхăтрах çичĕ ача çитĕнтернĕ. Ахальтен мар ĕнтĕ Минибедер Каюмовна архивĕнче паян 40 çул хушшинчи унăн пархатарлă ĕçне тивĕçлипе хакланă медальсем те, Хисеп грамотисем те, Тав хучĕсем те нумай.

Именкассинче тутарсем пурăнакан урама тахçанах ĕнтĕ пĕр тăван Шигабетдиновсен ячĕпе хисепленет. Çакă вара вĕсен йăхне, паттăр салтакĕсене нихăçан та манмалла мар иккенне пĕлтерет.

Пĕр тăван Фиалковсен те çемьерен пиллĕкĕн вăрçа кайнă. Вĕсенчен виççĕшĕн шăпи вара синкерлĕ пулса тухнă. Аслă вăрçăран таврăннă кĕçĕн лейтенант, пулеметчик пулнă Василий Яковлевич пирки уйрăммăн палăртса хăварас килет. Ветеран нумай çĕр-шывпа хулана ирĕке кăларнă çĕре хутшăннă. Вăрçă çулĕ вăрăм та, тумхахлă та пулнă. Çемье архивĕнче упранакан наградисем те çакнах çирĕплетеççĕ.

Пирĕн çĕр-шывшăн нумай асап, хĕн-хур, çухату кăтартнă вăрçă кунĕсем çулран çул хыçа юлса пыраççĕ. Апла пулин те çĕнтерÿçĕсен ячĕ, вĕсен паттăрлăхĕ нихăçан та ан манăçтăр, тăван çĕре чун-чĕререн юратни малашнехи ăрушăн ырă тĕслĕх вырăнне пултăр.